Energiehubs zijn hot. Alle huidige partijen van netbeheerders tot energieleveranciers zijn betrokken op diverse pilots. Energiehubs kunnen bijvoorbeeld interessant kunnen zijn voor producent (afdekken verkooprisico) maar ook voor gebruiker (afdekken inkooprisico).
Het is goed om te bedenken dat de energiehub niet bestaat. Verschillende soorten bestaan: fysiek gekoppelde hubs, hubs via het net met streven naar gelijktijdigheid, combinaties van samenstelling (opwek, opslag), combinaties van energievormen (elektriciteit, warmte, gas). Kern van een energiehub is wel dat deze decentraal is georganiseerd.
Sinds de Energiewet in 1998 is het netbeheer gescheiden van de energieproductie en de energieverkoop. De nutsbedrijven werden gesplitst in netbeheerders (Enexis, Liander en Stedin zijn de meest omvangrijke en verzorgen een groot deel van Nederland) en de energieleveranciers. Regionale netbeheerders opereren naast de landelijke netbeheerder TenneT die we hier even buiten beschouwing laten.
Als consument kan je je energieproducent kiezen, je netbeheerder niet, deze staat vast op basis van je locatie. Om dit economisch in goede banen te leiden is het een gereguleerde dienst. De Autoriteit Consument & Markt stelt ieder jaar op basis van de referentiegegevens van diezelfde netbeheerders de tarieven vast. Referentiegegevens zoals bijvoorbeeld de operationele kosten maar ook de investeringen (en daaruit voortvloeiende afschrijvingen).
Terug naar een energiehub. Ook daar kan min of meer sprake zijn van verminderde keuzevrijheid: het is immers meer locatie gebonden. Energiehubs zijn niet gereguleerd. Stel we passen het niet-meer-dan-anders principe (bekend van de stadsverwarming) toe op energiehubs. Hoeveel mag het inregelen van een energiehub dan ongeveer kosten en hoe kunnen bestaande netaansluiting optimaal worden benut?
We zouden hiervoor kunnen kijken naar de huidige gereguleerde tarieven. Voor bijvoorbeeld Enexis, transporteerde 31 TWh electriciteit in 2022 en bracht daarvoor EUR 1.074mln in rekening (exclusief meetdiensten en dus ook exclusief gas). Dat is EUR 35 per MWh (gemiddeld). Maar let op dit is niet hele verhaal.
De netbeheerders hebben grote investeringsplannen in het kader van diezelfde energietransitie. Bijvoorbeeld Stedin EUR 8 mrd tot 2030. Netbeheerders zullen in de toekomst logischerwijs de afschrijvingen op deze investeringen door gaan belasten.
Stel we zoomen in op Enexis dan zien we in het jaarverslag van 2022 dat de capaciteit van het netwerk met 1.180 MW is uitgebreid (10% van capaciteit 2021). Verderop is te zien dat dit EUR 615 mln heeft gekost. De marginale investeringskosten voor Enexis bedroegen dus circa EUR 500k per MW aan transportcapaciteit. In het jaarverslag geeft Enexis de verwachting af dat men met 2.000 MW capaciteit dient te groeien tot 2030. Op basis van de marginale prijs is dit EUR 7,2mrd (hoewel Enexis dit bedrag nergens noemt) een heel eind in de richting van de EUR 8mrd van Stedin die dit bedrag wél noemt.
De investeringen in leidingen en installaties schrijft Enexis in 22-55 jaar af. Stel we hanteren 50 jaar dan is de extra jaarlijks door belasten afschrijvingen (dus exclusief overige kosten) EUR 150m. Dit vergelijkt met de afschrijvingen over 2022 (EUR 342k voor zowel gas- als elektranetwerk) (dus ruwweg + 40% t.o.v. de basis). Dit ligt ruwweg in de lijn van de verwachting die ook PwC eind 2021 maakt in haar rapport “De energietransitie en de financiele impact voor netbeheerders” waarin zij de totale elektrabeheerskosten voor Nederland inschat op EUR 4 mrd in 2030 (versus EUR 2,8 mrd in 2020).
Maar: grote onbekende is het toekomstige gemiddelde gebruik van de capaciteit in het net (dus in hoeverre de capaciteit benut wordt voor daadwerkelijke stroom).
Afhankelijk van hoe je het gemiddelde transportvolume (in MWh) inschat komt er dus nog een bedrag bij de huidige tariefstelling. Kern is dat elke vermeden investeringen (hamvraag is natuurlijk hoeveel) door een energie hub in ieder geval niet behoeft te worden omgeslagen in de tarieven. Dat lijkt mij een extra boost voor de energiehubs.
Jan Ubbo Berghuis
Bestuurslid